مهندسی شیمی، شیمی محض و کاربردی
۲۰ بهمن ۱۳۹۰ | نوشتهشده به دست در آموزش، دانش و فنآوریگاهی برخی از دوستان و یا آشنایان و یا دوستانی که قصد انتخاب واحد کنکور دارند، سوال می پرسند که فرق مهندسی شیمی و رشته شیمی و یا شیمی محض و شیمی کاربردی چیست؟
اگر بخواهم به طور خلاصه به این سوال پاسخ دهم باید بگویم که یک مهندس شیمی فردی است با قابلیت طراحی و کنترل وسایل و تجهیزات صنعتی برای تولید مواد شیمیایی که در عین حال مقداری از علم شیمی، که در طراحی های صنعتی لازم است، می داند.
مهندسی شیمی علم کاربرد ریاضیات، شیمی، فیزیک و اقتصاد در فرآیند تبدیل مواد خام به مواد باارزشتر یا سودمندتر است. مهندسی شیمی را میتوان بطور کلی علم استفاده از موازنه جرم، موازنه انرژی و موازنه اندازه حرکت برای طراحی و کنترل واحدهای فرآیندی شیمیایی از قبیل واحدهای یک پالایشگاه پتروشیمی، صنایع چوب و کاغذ و غیره در نظر گرفت.
مهندسی شیمی عمدتاً در طراحی و نگهداری فرآیندهای شیمیایی برای تولید انبوه به کار میرود. به این بخش از مهندسی شیمی، مهندسی فرآیند گفته میشود.
فرآیندهای مجزایی که توسط یک مهندس شیمی به کار گرفته میشوند (مانند تقطیر، استخراج و…)، عملیات واحد نام داشته و شامل واکنش شیمیایی، عملیات انتقال جرم، انتقال حرارت و انتقال اندازه حرکت هستند. این فرآیندها برای سنتز شیمیایی یا جداسازی شیمیایی با هم ترکیب میشوند.
سه قانون فیزیکی اساسی در مهندسی شیمی، اصل بقای جرم، اصل بقای انرژی و اصل بقای اندازه حرکت هستند. انتقال ماده و انرژی در یک فرآیند شیمیایی با استفاده از موازنه جرم و انرژی برای کل واحد، عملیات واحد یا بخشی از آن ارزیابی میشود. مهندسین شیمی اصول ترمودینامیک، سینتیک واکنش و پدیدههای انتقال را به کار میگیرند.
مهندسی شیمی نوین، گسترهای فراتر از مهندسی فرآیند را در بر میگیرد. هدف اصلی مهندسی شیمی استفاده از دانش شیمی در خلق مواد و محصولات بهتر برای دنیای امروز است. امروزه مهندسین شیمی علاوه بر فرآیندهای تولید مواد اولیه پایه، بلکه در تو سعه و تولید محصولات باارزش و متنوع شرکت دارند. این محصولات شامل مواد ویژه و کارآمد برای صنایعی همچون هوافضا، خودروسازی، پزشکی، صنایع الکترونیک، کاربردهای محیط زیست و صنایع نظامی است. به عنوان مثالهایی از این محصولات میتوان به الیاف، منسوجات و چسبهای بسیار قوی، مواد زیستسازگار و داروهای جدید اشاره کرد. امروزه مهندسی شیمی ارتباطی تنگاتنگ با علوم زیستشناسی، مهندسی پزشکی و اغلب شاخههای مهندسی دارد.
تاریخچه مهندسی شیمی
اوّلین درس در زمینه مهندسی شیمی نخستین بار توسط پروفسور «نورتون» در سال ۱۸۸۱ در دانشگاه MIT و در دانشکده مکانیک تدریس شد. نورتون شیمی صنعتی تدریس میکرد. در آن زمان صنایع شیمیایی رو به توسعه گذاشته بودند و لازم بود ساخت و بهره برداری از فرآیندهای شیمیایی توسّط افراد متخصّص صورت گیرد. در آن زمان طرّاحی و نظارت بر ساخت فرآیندهای شیمیایی و صنایع شیمیایی به دو شکل صورت میگرفت:
۱) به وسیله شیمی دانهایی که از تئوریهای شیمیایی و علوم آزمایشگاهی آگاهی داشته، ولی اطّلاعات فنّی و تجارب کافی از طراحی صنعتی نداشتند.
۲) به وسیله مهندسان مکانیکی که تجربه طرّاحی صنعتی داشتند، ولی اطّلاعات کافی از فرآیندهای شیمیایی نداشتند.
این موضوع باعث شد که تا مدّتی برای طرّاحی واحدهای شیمیایی از شیمیدانان و مهندسان مکانیک به صورت مشترک استفاده شود. امّا برای هماهنگ کردن کار این دو گروه، به افرادی نیاز بود که هم از فرآیندهای شیمیایی و هم از طرّاحی صنعتی مطّلع باشند و هم تجربههای آزمایشگاهی لازم را داشته باشند. از این رو رشتهای جدید در دانشگاهها با نام «شیمی صنعتی» یا «صنایع شیمیایی» به وجود آمد. با تئسعه تدریجی صنایع شیکیایی، نیاز به چنین متخصّصانی که هم در زمینه طرّاحی صنعتی و هم در زمینه فرآیندهای شیمیایی تخصص داشتند، بیشتر احساس شد. به این ترتیب، دورههایی با نام «مهندسی شیمی مدرن» در دانشگاهها پایه گذاری شدند. توسعه صنایع شیمیایی باعث شد که دانشگاهها اقدام به تأسیس دانشکده مهندسی شیمی به صورت مجزّا کرده و آن را جدا از رشتههای شیمی و مکانیک تدریس کنند.
مهندسی شیمی در ایران :
مهندسی شیمی در ایران نخستین بار در «مدرسه صنعتی ایران و آلمان» تدریس شد. این مرکز آموزشی که پس از جنگ جهانی اول به عنوان غرامت جنگی به ایران واگذار شده بود، در هر کدام از رشتههای مهندسی شیمی، برق و ماشین حدود بیست دانشجو میپذیرفت. دانش آموختگان مدرسه صنعتی ایران پس از یک دوره تحصیلی دو ساله «مهندس شیمی» نامیده میشدند. امّا در برنامه درسی آنها دروسی چون «شیمی تجزیه» و آزمایشگاه وجود داشت که دروس مربوط به رشته شیمی است. در سال ۱۳۱۳ «دانشگاه تهران» تأسیس شد و رشته مهندسی شیمی یکی از رشتههای ارائه شده در دانشکده فنّی بود. در این میان، رقابتهای ناسالم میان دانش آموختگان دانشکده فنّی و مدرسه صنعتی موجب شد تا مدرسه عالی صنعتی منحل شود. در سال ۱۳۳۶ «دانشگاه صنعتی امیرکبیر» (پلی تکنیک تهران) تأسیس شد و در رشته مهندسی شیمی و برای یک دوره چهار ساله به پذیرش دانشجو اقدام کرد. امّا برنامه درسی آن زمان دانشگاه تهران و پلی تکنیک هنوز با برنامه واقعی مهندسی شیمی تفاوت بسیار داشت. درسهایی مانند «انتقال حرارت»، «انتقال جرم» و «طراحی رآکتور» در سرفصل دروس گنجانده نشده بودند و از تنها درسهای ویژه مهندسی شیمی «تقطیر»، «جذب» و «ترمودینامیک» را میتوان نام برد. پس ازاین دو دانشگاه، «دانشگاه شیراز» و پس از آن در سال ۱۳۴۵ «دانشگاه صنعتی شریف» (صنعتی آریا مهر سابق) این رشته را راه اندازی کردند که برنامه درسی آنها تفاوت چندانی با برنامه درسی که امروز در رشته مهندسی شیمی ارائه میشود نداشت. در سالهای بعد، دوره کارشناسی ارشد و در برخی دانشگاهها دوره دکتری مهندسی شیمی نیز راه اندازی شد.
گرایشهای مهندسی شیمی
مهندسی فرآیند
مهندسی صنایع پتروشیمی
مهندسی صنایع گاز
مهندسی صنایع پلیمر
مهندسی صنایع غذایی
مهندسی پالایش
مهندسی صنایع شیمیایی معدنی
مهندسی طراحی فرآیندهای صنایع نفت
مهندسی بیوتکنولوژی
پس به طور خلاصه:
در واقع قبل از پیدایش مهندسی شیمی این وطیفه را مهندسان مکانیک بر عهده داشته اند اما با گسترش علم شیمی، مهندسان مکانیک بدلیل نداشتن علم شیمی این وطیفه را به مهندسان شیمی نو ظهور سپردند و شیمی دان ها نیز در بیشتر در حیطه و مقیاس آزمایشگاهی برای تولید علم و کشف مجهولات در علم شیمی به کار خود ادامه دادند و مهندسان شیمی به صنعتی سازی و بهینه سازی فرایند ها و همچنین طراحی دستگاه هایی که در تولید مواد شیمیایی در مقیاس صنعتی مورد نیاز است، پرداختند.
و برای این کار مهندسان شیمی هم باید قسمتی از علم مکانیک را می آموختند و هم قسمتی از علم شیمی که در واقع مهندسان شیمی برای ایفای نقش خود نیاز به آموختن مقدار بیشتری از علم مکانیک نسبت به علم شیمی را دارند.
برای آشنایی بیشتر با دروس مهندسی شیمی درس های اصلی این رشته را در زیر می آورم.
دروس اصلی مهندسی شیمی:
برنامه نوسی کامپیوتر
آشنایی با مهندسی شیمی
موازنه جرم و انرژی
استاتیک و مقاومت مصالح
مکانیک سیالات ۱
مکانیک سیالات ۲
ترمودینامیک۱
ترمودینامیک ۲
شیمی فیزیک
انتقال حرارت ۱
انتقال حرارت ۲
انتقال جرم
طراحی راکتورهای شیمیایی
عملیات واحد ۱
عملیات واحد ۲
کنترل فرایند ۱
کنترل فرایند ۲
طرح و اقتصاد مهندسی
پروژه کارشناسی
و آزمایشگاه های مختلف دروس
دروس اختصاصی گرایش های مهندسی شیمی:
پلیمر
کاتالیست
مقدمات مهندسی نفت
محاسبات مهندسی پالایش
فرایندهای پالایش
فرایندهای گاز
فرایندهای پتروشیمی
تقطیر چند جزئی
لیست دروس اصلی و مشترک شیمی محض و شیمی کاربردی:
شیمی عمومی ۱
شیمی عمومی ۲
شیمی فیزیک ۱
شیمی آلی ۱
شیمی تجزیه ۱
شیمی معدنی ۱
شیمی فیزیک ۲
شیمی آلی ۲
شیمی تجزیه ۲
شیمی معدنی ۲
اصول محاسبات شیمی صنعتی
شیمی آلی ۳
شیمی تجزیه دستگاهی
شیمی صنعتی ۱
شیمی صنعتی ۲
کاربرد طیف سنجی در شیمی آلی
اصول تصفیه آب و پساب های صنعتی
جداسازی و شناسایی ترکیبات آلی
خوردگی فلزات
مبانی شیمی پلیمر
شیمی و تکنولوژی رنگ
شیمی صنایع معدنی
مبانی شیمی کوانتم
شیشه گری
شیمی و تکنولوژی مواد غذایی
منابع:
ویکی پدیای فارسی
سایت دانشگاه شیراز
پی نوشت:
ممکن است این لیست شامل اشتباهاتی باشد که امیدوارم با کمک و اطلاعات دوستان رفع گردد.
شما میتوانید ما را دنبال کنید از خوراک RSS 2.0 و یا پاسخ بگذارید در صورت تمایل، بازتاب بفرستید.
با سلام وتشکر من عمران خوندم ولی خیلی به شیمی علاقه دارم و میخام شیمی بخونم به نظر شما کدوم رشته شیمی رو بخونم بهتره؟ممنون میشم اگه نظرتو واسم ایمیل کنی
به نظر من شیمی کا ربردی خوبه
سلام من شیمی کاربردی خوندم به نظر من رشته ی خودت بهتره.ولی اگه بیای تو این رشته تجزیه خوبه
سلام بنظر من کاربردی بهتره
اصلا این اشتباه و نکن ک شیمی بخونی، خیلی سخته و بیخود
به نظر من اصلاوارد شیمی نشو شایدعمران. آینده بهتری برات داشته باشه ولی بازم خودت میدونی
من رشتم شیمی محض
سلام من مهندسی شیمی قبول شدم امابخاطرمسایلی نتونستم برم الان میخام توشهرخودمون شیمی کاربردی بخونم بنظرتون یک سال دیگه پشت کنکوربشینم یاهمین شیمی کاربردی بخونم.
من خودم شیمی کاربردی میخونم، به نظر من رشته ی شیرین و جالبیه:)
mishe bishtar tozih bedi aya ayande khobi dare ya sakht mishe kar grft ? daramadesh chetoreee ?
سلام.
رشته من شیمی کاربردیه.میخوام درمورد مهندسی شیمی اطلاعاتی کسب کنم.
به نظرشما دوستان شیمی کاربردی بهتره یامهندسی شیمی ؟؟؟؟؟
درکدام درسا مشترک وکدام درسامتفاوت هستن.
ممنون میشم راهنماییم کنید.
رشته شیمی کاربردی نسبت به شیمی محض آینده شغلی بهتری دارد
سلام. مهندسی شیمی از همه بهتره
salam .khaste nabashin man shimi karbordi mixunam doostam migan boro mahandesi shimi bekhun benezaretun kodum behtare?????????? mamnun misham rahnemayi konin
اناهیتای عزیز اگه میشه یه کم بیشتردرموردرشیمی کاربردی توضیح بده
سلام…..من شیمی کاربردی میخونم…اولش اصن رشتمو دوست نداشتم اما خدارو شکر دارم علاقه پیدا میکنم…رشته ایه ک فقط با علاقه میشه ادامش داد…
کاملا موافقم …شیمی اصلش آزمایشگاست ب عنوان ی درس تءوِِِِِِِری غیرقابل تحمله.
درسته واحدهای عملی محض به نسبت کاربردی کمتره ولی نه در در حد ۹:۱ شیمی کاربردی و محض در کارشناسی تنها در ده پانزده واحد درسی باهم متفاوت اند. که آنها هم تحت عنوان دروس اختیاری می توان گذراند. محض از لحاظ گرایشات ارشد دارو را به طور مجزا دارد. چهار گرایش دیگر این رشته شبیه به هم اند. آلی تجزیه فیزیک معدنی.
nazaret mahz ayande shoghli va klas karish behtare ta karbordi ?
سلام من امسال کنکور دادم می خوام شیمی هسته ای قبول بشم به نظرشما اصلا این رشته هست اگه هست یکی ازشاخه های شیمی کار بردی یامحض.
سلام من شیمی محض قبول شدم اطلاعی راجبش ندارم ولی به شیمی خیلی علاقه دارم بنظرتون چیکار کنم دوباره بخونم برا کنکور یا برم دانشگاه؟
سلام من شیمی کاربردی قبول شدم اماازهرکس میپرسم میگه اینده شغلی نداره منم میخام بمونم براسال بعد به نظرشماکاردرستی میکنم/
سلام من امسال شیمی محض قبول شدم با این حرفاتون از شیمی محض حتی نا امید شدم:'(
سلام، فکر می کنم زمان نوشتن، مطلب رو دقیق ننوشتم. اتفاقاً الان بعد از چند سال فکر می کنم رشته ی جذابی هست. کلی زمینه برای کار جدید هست. سعی می کنم در اسرع وقت متن رو اصلاح کنم.
من شیمی کاریردی میخونم ورشته ی خوبیه به شرط این که علاقه داشته باشی! درکل رشته ی خوبیه امابه علاقتون نگاکنیدوشیمی رودرحددکتری بخونیدتااینده شغلیش تضمین بشه
سلام .از طریق کدوم رشته شیمی میشه داروسازی یا رشته های پزشکی رو ادامه داد؟
سلام،
پاسخ رو بهتون ایمیل کردم.
سلام
نمیشه از رشته شیمی وارد دارو سازی شد چه برسه به پزشکی:/
رشته خوده من شیمی محضه اگه میخوای ادامه تحصیل بدی شیمی رشته خوبیه ولی اگه فقط بخوای کارشناسی رو ادامه بدی به درد نمیخوره
شیمی محض رو اگه تا دکترا ادامه بدی ته ته ش هیچی نشی میشی استاد دانشگاه ولی کاربردی ممکنه کار گیرت نیاد
بالاخره من نفهمیدم شیمی محض بهتره یا کاربردی؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ لطفا بیشتر کمک کنید ممنون میشم و اقای فرهاد اصلا بهتون نمیخوره دانشجو باشید تا بخواهید نظر بدید بی ادب
مهندسی شیمی رو ترجیح میدم به کاربردی و محض
به نظر من اول مهندسی شیمی بعدکاربردی بعد شیمی محض.من خودم مهندسی گرفتم رشته بسیار خوبیه ی کم سخته ولی هررشته سختیه خودشو دارهبازار کارشم خوبه نسبت به اون دوتا
سلام .از طریق کدوم رشته شیمی میشه داروسازی یا رشته های پزشکی رو ادامه داد؟میشه لطفا جواب بدید برام خیلی مهمه
باید ارشد شیمی آلی بخونی بعد واسه دکترا ازمون پی اچ دی بدی اگه قبول شدی میری داروسازی
سلام.من دانشگاه دولتی شیمی کاربردی قبول شدم.ازادم میکروبیولوژی.ب نظرتون سراغ کدومشون برم بهتره.خیلی ممنون میشم کامل توضیح بدین
شیمی کاربردی
سلام به نظرتون شیمی کاربردی پیام نور اینده بهتری داره یا مهندسی شیمی ازاد بدون کنکور ممنون میشم پاسخ بدین
سلام مهندسی شیمی آزاد ب نظرم بهتره چون کاربردی کار تو آزمایشگاه خیلی مهمه ک تو دانشگاه پیام نور زیاد امکاناتشو ندارن
سلام من امسال انتخاب رشته کردم و الان ترم یک شیمی کاربردی هستم میخواستم بدونم میتونم برای ارشد تغییر رشته بدم به مهندسی شیمی ایا باید دوباره بعضی از دروسو امتحان بدم یا برای تغییر رشته فقط باید تو ازمون ارشد شرکت کنم؟
سلام لطفادرایمیل پاسخ بدید پسرم سال گذشته شیمی کاربردی دانشگاه آزاد واحد مرکزتهران ودانشگاه سراسری گرگان قبول شد الان ازاد تهران راادامه دادولی من نگرانم برای اینده شغلیش نکنه چون سراسری نبوده مشکل پیداکنه سپاسگزارم
سلام، پاسخ رو بهتون ایمیل کردم.
سلام من ترم ۲ شیمی کاربردی هستم ولی اینطور ک اطلاعات ب دست آوردم متوجه شدم رشته های پایه بازار کار خوبی ندارن مگر این ک تا دکتری بخونم ب نظرتون تغییر رشته بدم ب مهندسی شیمی بهتر نیس؟
سلام، بله، بازار کار رشته های پایه یه مقدار کمتره اما تغییر رشته به خیلی مسایل بستگی داره. میتونید سوالتون رو بهم ایمیل کنید. در بخش “درباره نویسنده” آدرس ایمیلم وجود داره.
موفق باشید.
سلام من رشتم شیمی کاربردیه ترم ۲ هستم میخوام تغییر رشته بدم ب مهندسی شیمی ب نظرتون کدوم رشته بهتره واسه بازار کار ب عنوان ی دختر؟
سلام خسته نباشید
من شیمی کاربردی واحد علوم دارویی تهران قبول شدم.دودلم واسه رفتنش …میدونم که از این راه برای ارشد باید آلی بخونم و در نهایت علوم دارویی قبول میشم نه داروسازی…بنظر شما خود این رشته به خودیه خود رشته ی خوبی هست؟و اینکه بازار کارش چطوره برای خانوم ها؟و اینکه کاربردی بهتر یا محض ؟با کاربردی هم میشه تدریس کرد یا نه؟
ممنون میشم اگه به ایمیلم جواب بدید لطفا
سلام من ترم دوشیمی محضم ودارم دانسگاه دولتی درس میخونم ایاراهی هست که رشتموبه مهندسی شیمی تغیربدم؟
اره
سلام خسته نباشید من دانشجوی شیمی کاربردی ام میخوام بدونم ک میتونم تویه پتروشیمی ها یا پالایشگاهای نفت و گاز کار کنم؟ یا این کارها مخصوص مهندسی شیمیه!؟؟؟
سلام خسته نباشید .من کارشناسی شیمی کاربردی دارم بنظرت ون بخوام برای ارشد تغییر رشته بدم و یکی از رشته های حسابداری یا مدیریت بخونم چکار باید بکنم؟
من ی جا خوندم برای حسابداری باید از کارشناسی خوند چون مسایل کاربردیش توو دوره کارشناسی.
من علاقه زیادی به کار توو بانک دارم اما شیمی برنمیداره بخاطر همین میخوام ارشد و حسابداری یا مدیریت بخونم
جواب لطفا به ایمیل بدید ممنون
سلام
آیا میشود از طریق کنکور ریاضی به دبیری شیمی دانشگاه فرهنگیان یا تربیت شهید رجایی رسید؟اگه جواب مثبته چطوری و از طریق چه راه هایی؟ ممنون
باید به دفترچه انتخاب رشته مراجعه کنید
اونجا دقیق نوشته
من میخوام انتخاب رشته کنم و احتمالات قبولی شیمی محض و کاربردی رو گفتن ….من هدف نهایم تدریس در دانشگاهس ب نظر شما محض یا کاربردی
سلام.من امسال میخواستم برم شیمی دارویی که بعد ارشد امتحان پی اچ دی داروسازی شرکت کنم و برم برای رشته داروسازی.ولی از شانسم رشته شیمی دارویی امسال حذف شده.میخواستم بدونم این راهو میتونم بارشته شیمی محض ادامه بدم/؟؟؟؟یا فقط بارشته شیمی دارویی میشه اینکارو کرد!؟؟؟
سلام من تازه شیمی محض قبول شدم میخوام بدونم میشه برای ارشد تغییر رشته داد به مهندسی شیمی؟ اگه میشه چه جوریه میشه کامل راهنماییم کنید
سلام یه سوال خیلی حیاتی دارم من رشته شیمی محض دانشگاه شهید باهنر کرمان قبول شدم و توی آزادا صنایع غذایی دانشگاه خوراسگون اصفهان به نظر شماها کدومش بهتره؟
سلام من امسال از شیمی کاربردی قبول شدم اطرافیان میگن رشته ی بدی نیس
ولی خب بازم میخام بدونم شیمی کاربردی خوبه یا مهندسی شیمی
یا اصلا اگه آینده ی خوبی نداره پشت بمونم…لطفا راهنماییم کنین خاهش🙏
سلام و خسته نباشید
بابت مطالب مفیدتون صمیمانه سپاسگزارم
سلام ببخشید من میخواستم تو تهران شیمی کاربردی یا مهندسی شیمی بخونم البته اگه بخوام مهندسی شیمی بخونم تهران نداره باید برم قزوین من زیاد وقت ندارم چون دانشگاه ازاد ورودی بهمن میخوام برم میشه راهنماییم کنید که کدوم رشته بازار کارش بهتره و درامدش بالاتره میخوام بدونم لطفا کمکم کنید زیاد وقت ندارم اگه میشه برام ایمیل کنید و میخواستم بدونم اگه یه کدوم از این رشته ها رو برم بهتره یا بشینم بخونم برا کنکور سال بعد…..